Thuốc PEP là gì? Đối tượng nào nên dùng - cách dùng hiệu quả

Khi có nghi ngờ một người tiếp xúc với nguy cơ nhiễm HIV, bác sĩ sẽ thường đưa ra quyết định để họ sử dụng thuốc PEP, viết tắt của "Post-Exposure Prophylaxis" (phòng ngừa sau tiếp xúc), nhằm giảm nguy cơ mắc bệnh. Thuốc PEP là gì và hoạt động như thế nào để ngăn ngừa lây nhiễm HIV? Cách sử dụng nó có phức tạp không và ai nên sử dụng nó? Hãy cùng tìm hiểu thông tin chi tiết dưới đây cùng Hello Bacsi!

Thuốc PEP là gì?

Thuốc PEP, viết tắt của Post-Exposure Prophylaxis, là một loại thuốc được sử dụng sau khi có tiếp xúc với virus HIV. Cơ chế hoạt động của thuốc này tập trung vào việc ngăn chặn sự tăng số lượng virus HIV trong cơ thể, từ đó ngăn ngừa virus xâm nhập và tấn công hệ miễn dịch. Ngoài ra, nó còn có khả năng tăng cường sức đề kháng của cơ thể để chống lại các tác nhân gây bệnh từ môi trường bên ngoài. Lý thuyết, thuốc PEP nên được sử dụng trong vòng 72 giờ sau khi có nghi ngờ tiếp xúc với virus HIV. Tuy nhiên, chuyên gia y tế khuyến nghị bắt đầu điều trị càng sớm càng tốt, và không nên để quá trễ, vì hiệu quả của thuốc có thể giảm đi hoặc thậm chí không còn sau khoảng thời gian này. Vì vậy, nếu bạn có nghi ngờ tiếp xúc với nguy cơ lây nhiễm HIV, hãy nhanh chóng đến Trung tâm y tế dự phòng, Trung tâm phòng chống HIV/AIDS hoặc các phòng khám tư vấn và xét nghiệm HIV gần nhất để được tư vấn và bắt đầu điều trị bằng thuốc PEP.

Ai nên sử dụng thuốc PEP điều trị dự phòng sau khi tiếp xúc?

Điều này là một câu hỏi quan trọng khi bạn tìm hiểu về thuốc PEP. Theo chuyên gia, những người tiếp xúc trực tiếp với nguồn lây nhiễm HIV trong các tình huống sau đây cũng nên cân nhắc sử dụng thuốc PEP để điều trị dự phòng sau khi tiếp xúc: 1. **Nhân viên y tế:** Những người này thường tiếp xúc với máu hoặc dịch tiết từ cơ thể người bệnh HIV trong quá trình thăm khám, phẫu thuật, chăm sóc hoặc vệ sinh. 2. **Quan hệ tình dục không an toàn:** Người đã có quan hệ tình dục qua đường hậu môn hoặc âm đạo mà không sử dụng bảo vệ (bao cao su), hoặc bao cao su bị hỏng, hoặc trải qua tình trạng bị tấn công tình dục. 3. **Chia sẻ bơm kim tiêm hoặc các dụng cụ tiêm chích:** Đối với những người dùng chung bơm kim tiêm với người tiêm chích ma túy hoặc dùng chung các dụng cụ như kim xăm, châm cứu, dụng cụ xăm lông mi, lưỡi dao cạo, với người nghi ngờ nhiễm HIV. 4. **Tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc dịch tiết:** Sử dụng thuốc PEP khi bạn bị máu hoặc dịch tiết từ người bệnh HIV bắn vào các vùng da bị tổn thương hoặc niêm mạc (mắt, mũi, hầu họng). 5. **Bị thương do kim tiêm hoặc vật nhọn:** Trường hợp bạn bị đâm bởi kim tiêm hoặc vật nhọn sắc, đặc biệt là khi không biết rõ về tình trạng HIV của người khác.

Hướng dẫn Quy Trình Sử Dụng Thuốc PEP và Tác Dụng Phụ

Phơi nhiễm với virus HIV có thể xảy ra cả trong môi trường làm việc và môi trường ngoài xã hội, vì vậy quy trình xử lý sau khi phơi nhiễm sẽ khác nhau tùy thuộc vào tình huống cụ thể.

1. Trường hợp phơi nhiễm HIV do công việc: - **Bước đầu tiên là xử lý vết thương tại chỗ**, bằng cách rửa sạch bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch NaCl 0.9% (tùy theo tình huống). Không nên nặn hoặc bóp vết thương nếu có chảy máu. - **Báo cáo với người phụ trách tại cơ quan** để lập biên bản ghi nhận phơi nhiễm do công việc. - **Đánh giá mức độ nguy cơ phơi nhiễm** dựa trên mức độ tổn thương và diện tích tiếp xúc. - **Tiến hành xét nghiệm** để xác định tình trạng nhiễm HIV của nguồn lây nhiễm. - **Xác định tình trạng nhiễm HIV** của người bị phơi nhiễm. - **Tư vấn cho người bị phơi nhiễm** về các bệnh liên quan và tác dụng phụ của việc sử dụng thuốc PEP. - **Kê đơn thuốc PEP** theo phác đồ điều trị trong vòng 28 ngày. **2. Trường hợp phơi nhiễm HIV ngoài môi trường công việc và cách sử dụng thuốc PEP:** - Trước khi bắt đầu sử dụng PEP, bác sĩ sẽ tiến hành cuộc khám để đánh giá tình huống phơi nhiễm và yêu cầu xét nghiệm HIV cùng với một số xét nghiệm khác (như viêm gan siêu vi B, C...) nếu cần thiết. - Nếu kết quả xét nghiệm HIV là âm tính và các xét nghiệm khác bình thường, bác sĩ sẽ chỉ định cho bạn dùng thuốc PEP theo phác đồ uống hàng ngày. Điều trị này kéo dài trong 28 ngày và chỉ ngừng khi kết quả xác nhận nguồn lây nhiễm là âm tính với HIV.

Tác dụng phụ của thuốc PEP:

Mặc dù thuốc PEP được coi là an toàn, nhưng khi sử dụng cùng với các loại thuốc khác trong phác đồ điều trị có thể gây ra một số phản ứng không mong muốn, bao gồm: - **Buồn nôn và ói mửa:** Thường xảy ra khi sử dụng các thuốc như Stavudine (d4T), Didanosine (ddI), Tenofovir (TDF), Zidovudine (ZDV), Abacavir (ABC)... - **Phát ban và ngứa da:** Xuất hiện khi sử dụng Lamivudine (3TC), ddI, ABC. Trường hợp nhẹ có thể điều trị bằng thuốc kháng histamine, trong khi trường hợp nặng hơn có thể yêu cầu điều trị tại bệnh viện. - **Đau đầu và chóng mặt:** Thường gặp nhất khi sử dụng thuốc PEP như ZDV, 3TC, Indinavir (IDV). Tác dụng phụ này thường xảy ra sau khi dùng thuốc trong 1-2 giờ và có thể kéo dài đến hôm sau. Đau đầu có thể điều trị bằng cách sử dụng Paracetamol. - **Tiêu chảy:** Thường xuất hiện khi sử dụng Tenofovir (TDF), Saquinavir (SQV), Lopinavir (LPV). Khi có triệu chứng này, cần bù nước và điện giải. - **Rối loạn giấc ngủ và mệt mỏi:** Có thể xuất hiện trong quá trình điều trị bằng thuốc PEP. Để giảm tác động này, bạn có thể sử dụng các loại thực phẩm bổ sung hỗ trợ giấc ngủ. - **Tác động cho gan:** Một số thuốc như Nevirapine (NVP) hoặc Zidovudine (ZDV) có thể gây hại cho gan và tăng men gan, vì vậy cần theo dõi chặt chẽ khi sử dụng.

Giá và nơi mua thuốc PEP:

Thông tin về giá và nơi mua thuốc PEP có thể thay đổi tùy theo thị trường và nhà sản xuất. Hiện nay, chỉ có các trường hợp phơi nhiễm HIV trong môi trường làm việc được điều trị miễn phí. Các trường hợp phơi nhiễm ở môi trường ngoài cộng đồng cần mua thuốc, và giá cả có thể dao động từ khoảng 800.000 đến gần 2 triệu đồng cho một hộp thuốc. Bạn có thể tìm mua thuốc PEP tại nhà thuốc Việt Pháp, có địa chỉ website là https://muathuocgiatot.com.

Bài viết này được tham khảo tại: Thuốc Pep là gì? Thành phần và cách sử dụng hiệu quả.